Havenplein 24
Harlingen
Op een augustusavond in 1942 meldt de Hafenkommandantur op het Havenplein aan de politie dat er na acht uur nog een Jood op straat is aangetroffen. Op het politiebureau noteert men haar gegevens: ‘Lieba Steil-Aftergut, geboren Limanova 7 jan. 1892'.
Hier schon mal ein Vorgeschmack
De vergeefse vlucht van Lieba Aftergut
Op een augustusavond in 1942 meldt de Hafenkommandantur op het Havenplein aan de politie dat er na acht uur nog een Jood op straat is aangetroffen. Op het politiebureau noteert men haar gegevens: ‘Lieba Steil-Aftergut, geboren Limanova 7 Jan. 1892, wonende Havenplein 24 alhier’, waarna proces-verbaal wordt opgemaakt.
Limanova ligt zuidoostelijk van Krakau, in Polen. In die omgeving krijgt Lieba ook haar zoontjes Berel en Nechemia. Als de Duitsers in 1939 Polen bezetten, worden de drie met ongeveer 2000 andere Joodse vluchtelingen in Nederland toegelaten. Daar treedt Lieba in het huwelijk met de eveneens uit Polen gevluchte Joodse koopman Mozes Aaron Steil uit Den Haag.
In het neutrale Nederland denken ze veilig te zijn. Maar drie maanden na hun huwelijk valt het Duitse leger ook Nederland binnen. Als alle niet-Nederlandse Joden het kustgebied van de Randstad moeten verlaten verhuist Lieba met Berel en Nemechia naar Harlingen. Weggestopt in een smalle steeg bewonen ze een kamer, met in een kleine uitbouw een keukentje en onder het puntdak een slaapkamer. Lieba is bang voor de Duitsers en komt niet veel buiten. Waarom ze die warme augustusavond dan toch op straat is? Mogelijk vergat ze de tijd of zocht ze een van haar zoons. Hoe dan ook: een Duitse militair herkent haar aan de Jodenster op haar jurk.
Lieba en Nechemia, 17 jaar en kleermaker van beroep, worden naar Auschwitz getransporteerd en daar om het leven gebracht. Na haar vergeefse vlucht uit Polen is ze bijna weer thuis: Auschwitz ligt 100 km ten oosten van Limanova. Berel sterft eveneens in Auschwitz en vader Mozes Aaron Steil in het dwangarbeiderskamp Obertraubling bij Regensburg.
-
Van Wehrmachtlager naar interneringskamp voor collaborateurs
Van Wehrmachtlager naar interneringskamp voor collaborateurs
In 1941 bouwde de Wehrmacht op het kaatsveld van de k.v. Eendracht aan de Riedkade een barakkenkamp voor de militairen van de Marine Flak Abteilung 246. In dit voormalige Wehrmachtlager werd na de oorlog het interneringskamp Barka ingericht.
‘Barka’ was het barakkenkamp van de Marine Flak Abteilung 246 (Luchtafweergeschut). Het grootste deel van de oorlog bemanden kanonniers van de Marine Flak Abteilung 246 de batterijen op de eilanden, het hoofdkwartier zat hier in Harlingen.
Barka lag aan de Ried. Aan de andere kant van dit water lagen ten tijde van de bevrijding kwekerijen en boomgaarden. Omdat de brug over de Ried ter hoogte van de Midumerlaan door de Duitsers was vernield gingen de eerste infanteristen via de boomgaard van de familie Hoogland wadend door de Ried naar deze woonwijk, genaamd het Rode Dorp. Kort daarna hebben ze een noodbrug geslagen. De buurt werd daarna straat voor straat gezuiverd van Duitsers.Het barakkenkamp kreeg direct na de bevrijding al een andere bestemming. Er werd meteen begonnen met de herinrichting van het barakkenkamp tot interneringskamp. Het behield de naam Barka, en diende voortaan als interneringskamp voor “landverraderlijke” personen: mensen die verdacht werden van collaboratie met de bezetter (collaborateurs). Het ging hier om kleine verraders, NSB’ers, leden van het Nederlandse Volksdienst en de Nationaal Socialistische Vrouwen Organisaties en vrouwen die een relatie hadden (gehad) met een Duitse militair.
De Binnenlandse Strijdkrachten (BS) waren in het begin verantwoordelijk voor de bewaking. Op 7 mei 1945 werd formeel het gezag overgedragen aan het Militair Gezag, maar de BS hielp ook nog om het kamp te bewaken.
Na de bevrijding werden eerst alleen “foute” Harlingers in Barka ondergebracht. Daarna volgden ook arrestanten die in het rechtsgebied Harlingen woonden of hadden gewoond. Zo werd ook de naar Terschelling gevluchte NSB-burgemeester Dekker op 8 juni 1945 naar Harlingen overgebracht en op 13 juli in Barka geplaatst. Daar zaten op dat moment ook al zeven andere NSB-burgemeesters.
Uiteindelijk werden ook uit andere provincies gevangenen in Barka geïnterneerd. Daaronder ook Duitse krijgsgevangenen en Nederlandse SS’ers. Zij werden ingezet om mijnenvelden en munitie te ruimen in de omgeving van Harlingen en de Afsluitdijk.
In Barka zijn in het begin vijfhonderd en later zelfs achthonderd personen tegelijkertijd geïnterneerd geweest. Het kamp Barka heeft tot 26 november 1946 gefunctioneerd.
-
Schiermonnikoog - Westerplas - Vogelkijkhut
Schiermonnikoog - Westerplas - Vogelkijkhut
