De Stenen Vrouw
Harlingen
Het beeld van de de Stenen Vrouw ligt onderaan aan de voet van de Westerzeedijk
Hier schon mal ein Vorgeschmack
Aan de voet van de imposante Westerzeedijk in Harlingen, waar het land zachtjes overgaat in de zee, ligt een bijzonder kunstwerk: De Stenen Vrouw, ook wel bekend als de Liggende Vrouw. Dit beeld van rust en kracht nodigt je uit om even stil te staan en de connectie met het Friese landschap te voelen.
De sculptuur, gemaakt van robuuste basaltstenen, werd in 1965 ontworpen door de Zwolse kunstenaar Ybe van der Wielen. Oorspronkelijk was het beeld niet zichtbaar zoals nu; het was een verborgen onderdeel van de oude keermuur die Harlingen moest beschermen tegen het water. Die muur was op zijn beurt een antwoord op de grote overstromingen van de jaren '50, wat de sterke band van Harlingen met het water benadrukt.
Een monument met een nieuw leven
In 2010 kreeg De Stenen Vrouw een nieuwe kans. Toen de oude keermuur plaatsmaakte voor een modernere waterkering, werd het beeld zorgvuldig losgemaakt. Nu, verlost van haar oorspronkelijke functie als muur, rust ze op een sokkel in het volle zicht, een monument van de eeuwigdurende strijd en harmonie tussen mens en water.
Wanneer je langs haar wandelt, voel je haar stille aanwezigheid. Haar zacht glooiende lijnen lijken de vormen van het landschap te weerspiegelen, alsof ze altijd al deel uitmaakte van deze plek. De Stenen Vrouw vertelt geen verhaal met woorden, maar met stenen — over bescherming, veerkracht en de onbreekbare band met de zee. Ze waakt nog steeds, stil, sterk en voor altijd Harlinger.
-
Noorderbegraafplaats
Noorderbegraafplaats
Vijftien geallieerde vliegers en vijftien verzetsslachtoffers vinden hun laatste rustplaats op de Noorderbegraafplaats in Leeuwarden. Ook worden er tijdens de Tweede Wereldoorlog bijna 450 gesneuvelde Duitse militairen begraven. Hun stoffelijke resten worden in 1958 overgebracht naar de Duitse oorlogsbegraafplaats Ysselsteyn.
Kort na het begin van de bezetting wordt de Noorderbegraafplaats aan het Leeuwarder Schapendijkje in gebruik genomen als militair ereveld. De eerste teraardebestelling van Duitse oorlogsdoden vindt er op 9 augustus 1940 plaats. Bij de bevrijding liggen op het Ehrenfriedhof bijna 450 Duitse militairen, die in 1958 collectief worden overgebracht naar de Kriegsgräberstätte Ysselsteyn bij Venray.
Het aantal geallieerde militairen dat vanaf juli 1941 op de begraafplaats een laatste rustplaats krijgt is qua aantal veel geringer. Nu nog liggen dertien Engelsen en twee Nieuw-Zeelanders begraven onder een rij karakteristieke witte headstones op regel 23 van de 2e afdeling. Oorspronkelijk waren er meer geallieerde oorlogsgraven. Twee Amerikanen en een Canadees zijn na de bevrijding herbegraven op de erevelden in Margraten en Holten.
In alle nu nog aanwezige geallieerde oorlogsgraven zijn bemanningsleden van vliegtuigen begraven. Van hen zijn alleen David Kay Foster en Robert Stanley Ling in de gemeente Leeuwarden gesneuveld. Hun Mosquito jachtbommenwerper stort op 28 mei 1944 neer op het vliegveld na een beschieting door luchtafweergeschut. De overige vliegeniers komen om een andere reden op de Noorderbegraafplaats terecht. Albert Hayes, Len Townrow en Michael John Boyle worden alle drie zwaargewond overgebracht naar het Bonifatiusziekenhuis en sterven daar ondanks de goede zorgen van de Duitse medische staf.
Jarenlang onderzoek door de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation (SMAMF) in samenwerking met de Bergingsdienst van de Koninklijke Luchtmacht achterhaalt de identiteit van de zes gesneuvelden in het eerste graf. Het gaat om de bemanning van Wellington R1397. Het vliegtuig stort op 25 juli 1941 bij Boazum neer na een luchtaanval op Emden en is het eerste toestel dat crasht op het Friese vasteland. In 2015 zijn in aanwezigheid van nabestaanden twee nieuwe grafstenen met de namen van de bemanning door een legerpredikant ingezegend. De oude, naamloze, steen is nog te bezichtigen in het Fries Verzetsmuseum.
Ook liggen er vijftien verzetsslachtoffers begraven op de Noorderbegraafplaats, op een speciaal daarvoor ingericht ereveld. Op de grafmonumenten staat de tekst:
‘Fallen yn ‘e striid tsjin ûnrjocht en slavernij - dat wy yn frede foar rjocht en frijdom weitsje’
‘Gevallen in de strijd tegen onrecht en slavernij, opdat wij in vrede voor recht en vrijheid waken.’
Het meest in het oog springend zijn de drie zij aan zij geplaatste monumenten van de broers Mark, Klaas en Hyltje Wierda, die op 11 april 1945, enkele dagen voor de bevrijding, werden gefusilleerd bij Dronrijp.
De oorlogsgraven op de Noorderbegraafplaats zijn geadopteerd door vijf scholen uit Leeuwarden, die elk jaar op 15 april een herdenking organiseren.
Ook achter de grafmonumenten voor de Joodse familie Suskind (graf 03/-/24 /04) gaat een tragisch oorlogsverhaal schuil. MTS-leraar Willy Süskind stapte samen met zijn vrouw en zoon uit het leven, één dag na de Duitse inval in Nederland.
Helemaal achter op de begraafplaats herinnert een bijzonder grafmonument eveneens aan een oorlogsdrama. Het beeld van een treurende vrouw is geplaatst op het graf van Johanna Wilhelmina te Winkel en haar zoontje Hans, beiden slachtoffer van afgedwaalde bommen op de Julianastraat in 1942 (graf 04/1b/10).
-
Burgumer Mar - Jistrum - De Dunen - Uitkijkheuvel
Burgumer Mar - Jistrum - De Dunen - Uitkijkheuvel
