General Steam
Harlingen
Als ze nog zou bestaan, dan zou de General Steam Navigation Co. uit Londen nu de oudste stoomvaartmaatschappij ter wereld zijn. Opgericht in 1824 verzorgt de rederij vaarexcursies over de Theems en vracht- en passagiersvervoer over de Noordzee en he...
Hier schon mal ein Vorgeschmack
Als ze nog zou bestaan, dan zou de General Steam Navigation Co. uit Londen nu de oudste stoomvaartmaatschappij ter wereld zijn. Opgericht in 1824 verzorgt de rederij vaarexcursies over de Theems en vracht- en passagiersvervoer over de Noordzee en het Kanaal. Later vaart General Steam ook op West-Afrika, Noord- en Zuid-Amerika en de Golf van Mexico. En vanaf 1845 doet de maatschappij ook Harlingen aan. In dat jaar meert de stoomraderboot Rapid in deze stad af, als eerste van een hele reeks zeil- en stoomschepen van de onderneming. De Lion bijvoorbeeld onderhoudt van 1847 tot 1882 een weekdienst tussen Harlingen en Londen.
De schepen brengen veel levend vee naar Engeland. Ze vertrekken daarom meestal op de dag na de Friese veemarkten. Ook Friese boter wordt in grote hoeveelheden naar de Engelse hoofdstad vervoerd, want in het Eastend van Londen is de gezouten Friese boter populair. Daar komt trouwens wel de klad in door het ‘boterschandaal’. Afnemers in Londen sturen in 1862 een schip vol boter terug, omdat ze de slechte kwaliteit niet accepteren.
Al wordt General Steam al in 1920 overgenomen door P & O Steam Navigation Co., het bedrijf blijft toch nog tot 1972 onder eigen naam varen. Tussen 1824 en 1972 varen er bijna 250 schepen onder de vlag van General Steam. In 1965 wordt de lijndienst van Harlingen naar Londen voor de laatste keer uitgevoerd.
-
Molkwerum - Bocht van Molkwerum - Vogelkijkhut Swan
Molkwerum - Bocht van Molkwerum - Vogelkijkhut Swan
-
De sluis van Ouwe Syl
De sluis van Ouwe Syl
(beluister hier het audioverhaal)
Waar anders dan hier spreek je af met dorpsgenoten? Op de 'pyp' natuurlijk: de brug over de zijl, de sluis. De sluis is het natuurlijke middelpunt van Oudebildtzijl. Het dorp dankt zijn ontstaan én naam aan de sluis. In het Bildtse dialect dat hier gesproken wordt: Ouwe Syl.
De sluis – van hout - wordt in 1507 in de pas aangelegde vijftien kilometer lange dijk getimmerd en is onderdeel van een grootschalige inpoldering. 'Skep foor skep' veroveren arbeiders hier land op zee, de vroegere monding van de Middelzee om precies te zijn. De sluis, op de plek waar de Oude Rij in zee stroomt, zorgt voor afwatering van de vruchtbare polder. Schepen kunnen via de schutsluis naar de Waddenzee en terug landinwaarts. Aanleggen kan bij de kolk, een klein haventje achter het café.
Een eeuw later, rond 1600 is alweer land aangeslibd en komt er een nieuwe afwateringssluis twee kilometer noordwaarts: de Nije Syl (de nieuwe zijl, sluis), waar ook een gehucht ontstaat. Het dorp met de oude sluis verandert dan van Bildtsyl naar Ouwe-Syl.
Toch is de sluis van het oude Bildt nog steeds onderdeel van de waterkering. De dijk functioneert namelijk nog als slaperdijk, een reservedijk dus. De eikenhouten deuren die je in de sluis ziet hangen kúnnen het water tegenhouden. Ze zijn in 2006 geplaatst omdat de oorspronkelijke deuren waren verdwenen. Tot die tijd lagen er tientallen balken achter het café, die in geval van nood in de sluis geschoven konden worden.
De Sylsters zullen tegenwoordig niet wakker liggen van hoog water. Een paar eeuwen geleden was dat wel anders. Als er tijdens Kerst 1717 een stormvloed over de kust raast bijvoorbeeld. Het zoute zeewater dreigt de polders in te stromen en de sluis begeeft het bijna. De heldhaftige timmerman Krelis Anne laat de Sylsters als de wiedeweerga een huis afbreken en het puin in de sluis storten. Het dorp is gered, net als het achterland. Iemand die goed bevelen uit kan delen staat hier op 'e Syl nog altijd bekend als iemand die 'ken kommendere als Baas Krelis.'
Ingesproken door:
Als architect leeft Alex van de Beld tussen twee werelden; de wereld van het landschap en de natuur, met daarnaast de wereld van de kunst en de cultuur. Alex werkt al zijn hele leven om die werelden te verbinden. Dat is volgens hem nu meer dan ooit nodig, willen we een nieuwe toekomst ontwerpen.Alex leerde Joop Mulder in de aanloop naar 2018 kennen. “Joop was iemand die verschillende culturen bij elkaar bracht, zoals een sluis water met elkaar verbindt. Dat is meer en meer nodig om een inspirerende leefomgeving te maken waarin iedereen zijn plek vindt. Daarom zullen we Joop Mulder missen. Maar we gaan met zijn mentaliteit, creativiteit en zijn sense of place aan de slag voor het landschap van de toekomst.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
