Teehäuser im Bollwerk
Franeker
Auf dem Bollwerk in Franeker kann man noch vier authentische Teehäuser besuchen. Sie stammen aus dem 18. Jahrhundert und waren Teil der Patrizierhäuser an der Eise Eisingastraat. Im Sommer hat der Banga-Teepavillon am Nachmittag regelmäßig geöffnet.
Hier schon mal ein Vorgeschmack
Vier Teehäuser am Ufer, XVIII. In der ersten Hälfte des 17. Jahrhunderts ließen die Professoren Ziergärten mit Sommerpavillons anlegen. Sonst verfügten in der Stadt nur die Stinsen über einen Pavillon im Garten. Erst nach 1734 durften auch in den Gärten bürgerlicher Häuser Pavillons errichtet werden. Ab dem Jahr 1746 konnten auch Privatpersonen Land zwischen dem Bollwerk und u. a. der Eisingastraat kaufen, und ab diesem Zeitpunkt durften bis zum Bollwerk Gärten mit gewünschter Ausstattung angelegt werden. Insgesamt wurden auf dem nördlichen Bollwerk 11 Pavillons errichtet. Drei Pavillons verschwanden, als Teile des Bollwerks zwischen 1853 und 1855 abgetragen wurden. Die Abtragungsarbeiten wurden zum Glück gestoppt, aber im Laufe der Zeit gingen noch weitere Teehäuser verloren. Im Jahre 1938 wurde ein Teehaus von der Gemeinde abgerissen, da an seinem Standort eine Schule errichtet werden sollte.
In den 1960er-Jahren wurden die verbliebenen Häuschen renoviert. Nachdem Fälle von Vandalismus aufgetreten waren, entschied man sich 1971, sie zuzunageln. Da die Teehäuser inzwischen unter Denkmalschutz standen, wurden sie nicht abgerissen. Heute präsentieren sie sich wieder in einem guten Zustand.
Das Teehaus, das einem jetzt als erstes begegnet, wurde im Jahr 1775 vom Kaufmann Paulus Johannes Haitsma errichtet, der auch Bürgermeister von Franeker war. Das zweite Teehaus wurde 1769 im Auftrag des Zimmermanns Sicco Pieters Ens (damaliger Bürgermeister) erbaut. Im Jahr 1803 wurde dieses Haus durch einen heftigen Sturm schwer beschädigt. Das dritte Teehaus wurde im Jahr 1747 im Auftrag des Tuchhändlers Sijbren Wijbrens Wijngaarden erbaut. Das vierte Teehaus (Sommerpavillon) ist bekannt als „Pavillon von Tjeerd Banga“ und wurde 1778 errichtet.
- Entfernung zu Ihrem Standort:
Hier finden Sie Teehäuser im Bollwerk
Theehuisjes BolwerkNoorderbolwerk 26
8801 kl Franeker Route planen
vanaf jouw locatie
Standorte
Alle Standorte anzeigen-
Boonweg: gras en schapen
Aktivieren Sie Cookies, um diesen Inhalt anzuzeigen.
Boonweg: gras en schapen
(beluister hier het audioverhaal)
Het is bijna niet voor te stellen dat de zee deze dijk kan verslaan. Toch was er in de laatste veertig jaar een keer of acht serieuze dijkbewaking nodig. Rinus en Sander Dorst van Zeedefensie zijn dan ook altijd voorbereid. Hier in de werkplaats hangen de zaklampen aan de muur, de portofoons staan aan de lader en ligt het draaiboek op tafel. Voor het geval dát.
Vader en zoon Dorst liggen er niet wakker van, ze weten namelijk precies hoe de dijk erbij ligt. Elke week inspecteren ze de 25 kilometer dijk tussen Harlingen en Nieuwebildtzijl. En elke dag zijn ze hier sowieso te vinden, voor onderhoud en beheer. Zo gooien ze bijvoorbeeld kuilen dicht die door honden zijn gegraven en vangen ze ongeveer 150 mollen per jaar in hun klemmen.
Is dat nou echt nodig? Ja, want gangen, gaten en kuilen kunnen de dijk behoorlijk verzwakken. Ook is de grasmat superbelangrijk om de bovenlaag sterk te houden, hiervoor wordt een mengsel van zes soorten diepwortelend gras gebruikt. Als 80% van een vierkante meter grasmat ook daadwerkelijk uit grassprietjes bestaat, zijn de mannen dik tevreden.
Het gras wordt onderhouden door de schapen die je tussen april en oktober op de dijk ziet grazen. Met hun 'gouden voetjes' trappen ze de grond precies genoeg in en zorgen ze zo voor de ideale stevigheid. Vroeger graasden er ook wel koeien, maar hun hoeven deden meer kwaad dan goed.
De droogte van de laatste zomers baart wel eens zorgen. Schapen hebben soms nauwelijks genoeg te eten en enkele dijkvakken moesten opnieuw ingezaaid worden. Ook zette het waterschap voor het eerst een egger in, een machine die onkruid uit het gras haalt.
Andere soorten grassen en kruiden op de dijk zouden trouwens best een idee zijn, maar of dat veilig is? De proefvakken die je onderweg zag, laten vooralsnog zien dat de combinatie van schapen en gras het beste is voor de stevigheid van de dijk.
Aan de 'achterkant' van de dijk vind je geen gras maar asfalt, met daaronder steen en zand. In de jaren negentig bleek het asfalt zo zwak dat uit voorzorg breuksteen en grond bij de werkplaats is neergelegd. Je weet immers maar nooit. Intussen wordt er ook een proef gedaan met innovatieve asfaltbekleding.
Ingesproken door:
De van oorsprong Friese Esther Kokmeijer is kunstenares, ontdekker, designer and fotograaf. Ze woont tegenwoordig in Rotterdam, maar werkt overal ter wereld.
Esther werkt met Joop Mulder aan een serie projecten waarmee ze met korenbloemen verhalen over water zichtbaar wil maken. Een zee van bloemen, een terp omringd door water, een dijkdoorbraak en Holwerd aan zee, zichtbaar gemaakt met miljoenen bloeiende Korenbloemen. “Inspirerend hoe Joop zo begaan was met het prachtig Waddengebied. Hoe hij verhalen over dit bijzondere landschap tot leven wist te brengen en zich inzette om intieme ontmoetingen te creëren met dit landschap.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
In der Nachbarschaft
Alle Routen ansehen-
Herbaijum - Berlikum | Elf-Städte-Pfad: Etappe 10
Herbaijum - Berlikum | Elf-Städte-Pfad: Etappe 10(19.8 km)Herbaijum -
Wasser-Erlebnisroute: Friesische Admiralität
Wasser-Erlebnisroute: Friesische Admiralität(19.6 km)Franeker -
Rundfahrt Hitzum – Franeker | SUP- und Kanu-Route
Rundfahrt Hitzum – Franeker | SUP- und Kanu-Route(12.6 km)Hitzum