Zoutsloot 135
Harlingen
De William Boothstraat is nog een gracht, als de 36-jarige Nathan Polak hier in januari 1939 met zijn vrouw Betsij en de kleine Izak komt te wonen. Ze betrekken dit huis, nadat ze eerder inwoonden bij Nathans moeder, de weduwe Polak.
Hier schon mal ein Vorgeschmack
Nathan, Betsij en Izak Polak
De William Boothstraat is nog een gracht, als de 36-jarige Nathan Polak hier in januari 1939 met zijn vrouw Betsij en de kleine Izak komt te wonen. Ze betrekken dit huis, nadat ze eerder inwoonden bij Nathans moeder, de weduwe Polak. Samen met haar zoon runt zij warenhuis ‘De Vlijt’ in de binnenstad.
Alle Joodse Harlingers krijgen vroeger of later te maken met het strenge anti-Joodse beleid dat de bezetter ontwikkelt - ook het echtpaar Polak. Na afloop van een NSB-avond in de schouwburg marcheert een groep mannen van de Weerbaarheidsafdeling (WA) langs hun woning. Mannen van de WA, of ‘zwarte soldaten’ zoals zij zichzelf graag noemen, trekken regelmatig al zingend door de stad. Daarbij doen ze hun best relletjes uit te lokken en de bevolking te intimideren, met name Joodse inwoners.
Voor het huis van de familie Polak gekomen schiet een van de mannen dwars door de slaapkamerramen. Nathan is thuis en ontvlucht de woning aan de achterzijde. Doodsbang brengt hij zich in veiligheid door op en over de schuurtjes achter de huizen te klimmen. Maar er is uiteindelijk geen ontkomen aan. In november 1942 worden Betsij en de vijfjarige Izak van huis gehaald, en met 16 andere Joden naar Westerbork gedeporteerd. Nathan mag eerst nog in Harlingen blijven, mogelijk om zijn zieke moeder bij te staan. In maart 1943 moeten ook moeder en zoon Polak naar Westerbork, vanwaar het herenigde gezin naar vernietigingskamp Sobibor in Polen wordt gebracht.
-
Gedicht: Gean de striid oan al is it miskien ek mei it ferkearde wapen | Janneke Spoelstra
Gedicht: Gean de striid oan al is it miskien ek mei it ferkearde wapen | Janneke Spoelstra
-
Kornwerderzand - Afsluitdijk - Vogelkijkpunt
Kornwerderzand - Afsluitdijk - Vogelkijkpunt
-
De sluis van Alde Leie
De sluis van Alde Leie
(beluister hier het audioverhaal)
Hoe hou je het water op hoogte in een poldervaart, terwijl de schepen er ook door moeten? Met een schutsluis natuurlijk. Hier zie je het lage waterpeil aan de ene kant, het hoge peil aan de andere kant. Polder en boezem, de aan elkaar verbonden kanalen en meren in Friesland met hetzelfde streefpeil van 0,52 meter onder NAP, komen hier dus bij elkaar.
Bij deze in 2013 aangelegde Anita Andriessensluis kun je goed zien hoe zo'n schutsluis werkt. In dit geval met slechts één druk op de knop. Je vaart de sluis in als de schuiven openen en zorgt dat ze achter je sluiten. Je wacht tot het water op niveau is in de sluis en vaart verder als de deuren voor je openen. Simpel.
De trekvissen die bij Zwarte Haan het binnenwater inzwemmen kunnen hier door de vispassage naar de Friese boezem, net als bij Wier. De sluis van Alde Leie is terug, zou je kunnen zeggen, want vanaf ongeveer 1300 was hier ook al een sluis. Houten restanten en walbeschoeiingen zijn in de jaren zeventig van de twintigste eeuw in de bodem achter het café gevonden, toen er riolering werd aangelegd.
Die sluis was destijds heel belangrijk voor het dorp De Leije, dat aan de oever van een oude zeeslenk van de Middelzee lag. Er werd niet alleen water in zee geloosd, ook schepen konden hier in en uit. En door die zeehaven-functie was het een drukte van jewelste. Er werd dag in dag uit gehandeld in zuivel en vee, turf, hout en bier.
Toen het achterliggende Bildt in 1505 werd ingepolderd, was het gedaan met de economische bloei van het dorp. De sluis werd een binnensluis en De Leije veranderde in Oude Leije. De Leistervaart werd lange tijd nog wel gebruikt, maar in de jaren zeventig van de vorige eeuw kwamen er dammen en werd het stil op het water. Met de komst van de nieuwe sluis, onderdeel van het bevaarbaar maken van de Noordelijke Elfstedenvaarroute, varen hier weer bootjes door het dorp, zoals dat eeuwenlang gebeurde.
Ingesproken door:
Fotograaf Linette Raven ontwikkelt het liefst grote series met monumentale portretten van mensen uit een bepaalde omgeving/beroep. Haar contact met Joop Mulder dateert al van 2001, toen ze samen met hem voor Oerol 2002 t/m 2007 het project 'Fan twae kanten’ ontwikkelde en presenteerde. Er volgende nog vele projecten.
“Joop was een vanzelfsprekende aanwezigheid in mijn leven, hij was er gewoon.. zoals het hoort. Hij bood mij ruimte en zijn vertrouwen. Samen in de auto touren door het landschap van Terschelling of Friesland en maar ideeën spuien, een uitsmijter en weer door. Het was een unieke ervaring, met Joop als creatief pionier mee te mogen reizen. Zijn gunfactor, zijn creatieve geest en zijn blauwe twinkelogen altijd aan. Bij het elkaar weer zien, het ’hi meissie’. Later bleek niet alleen bij mij, zo mooi, allemaal dezelfde warme begroeting plus zachte-snor omhelzing.Dat was Joop. Voor nu vanzelfsprekend en vaak aanwezig in mijn gedachte.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
