Voorstraat 75
Harlingen
In 1937 trouwt Simon Leijdesdorff met de Scheveningse Pietje (Nel) van Zon. Hij is Joods, zij christelijk. Het leven is mooi: een jaar later wordt zoontje Leo geboren en in 1939 slaagt Simon voor het Middenstandsdiploma.
Neem alvast een kijkje
Ook leuk
Simon Leijdesdorff
In 1937 trouwt Simon Leijdesdorff met de Scheveningse Pietje (Nel) van Zon. Hij is Joods, zij christelijk. Het leven is mooi: een jaar later wordt zoontje Leo geboren en in 1939 slaagt Simon voor het Middenstandsdiploma, zodat ze de juwelierszaak van Simons vader kunnen overnemen. Maar dan komt de oorlog.
In maart 1943 krijgen ze van de afdeling ‘Zentralstelle für jüdische Auswanderung Amsterdam, Abt. Evakuierung’ het bevel binnen 14 dagen hun woning in Harlingen te verlaten. Alle meubels moeten mee. Het gezin krijgt een huis toegewezen in Amsterdam, aan de Noorder Amstellaan 57¹.
De vervolging van Joden wordt steeds heftiger. Ze geven onderdak aan 11 Joodse onderduikers en Nel zet zich in om het leven van haar Joodse familie en vrienden te redden. Ze ruilt horloges en sieraden uit de winkel om alle monden te voeden en maakt deel uit van de Trouwgroep die een illegale krant verspreidt. In de Hongerwinter is ze dagenlang op de fiets onderweg, om in Friesland aardappelen en andere etenswaren te halen.
Dan worden Simons ouders opgepakt. Vanuit Westerbork vraagt moeder Rosalie per briefkaart om eten. Nel brengt hen tweemaal levensmiddelen en kleding. Als Simon voor transport naar Duitsland wordt opgehaald, ziet Nel kans hem weer mee naar huis te krijgen. Ook een tweede keer lukt haar dat. In 1984 zal ze de Yad Vashem-onderscheiding uitgereikt krijgen, waarmee ze als ‘Rechtvaardige onder de volkeren’ wordt erkend.
Dankzij zijn gemengde huwelijk overleeft Simon Leijdesdorff de oorlog, als enige sterdragende voljood uit Harlingen. Hij overlijdt in 2002.
-
Noorderbegraafplaats
Noorderbegraafplaats
Vijftien geallieerde vliegers en vijftien verzetsslachtoffers vinden hun laatste rustplaats op de Noorderbegraafplaats in Leeuwarden. Ook worden er tijdens de Tweede Wereldoorlog bijna 450 gesneuvelde Duitse militairen begraven. Hun stoffelijke resten worden in 1958 overgebracht naar de Duitse oorlogsbegraafplaats Ysselsteyn.
Kort na het begin van de bezetting wordt de Noorderbegraafplaats aan het Leeuwarder Schapendijkje in gebruik genomen als militair ereveld. De eerste teraardebestelling van Duitse oorlogsdoden vindt er op 9 augustus 1940 plaats. Bij de bevrijding liggen op het Ehrenfriedhof bijna 450 Duitse militairen, die in 1958 collectief worden overgebracht naar de Kriegsgräberstätte Ysselsteyn bij Venray.
Het aantal geallieerde militairen dat vanaf juli 1941 op de begraafplaats een laatste rustplaats krijgt is qua aantal veel geringer. Nu nog liggen dertien Engelsen en twee Nieuw-Zeelanders begraven onder een rij karakteristieke witte headstones op regel 23 van de 2e afdeling. Oorspronkelijk waren er meer geallieerde oorlogsgraven. Twee Amerikanen en een Canadees zijn na de bevrijding herbegraven op de erevelden in Margraten en Holten.
In alle nu nog aanwezige geallieerde oorlogsgraven zijn bemanningsleden van vliegtuigen begraven. Van hen zijn alleen David Kay Foster en Robert Stanley Ling in de gemeente Leeuwarden gesneuveld. Hun Mosquito jachtbommenwerper stort op 28 mei 1944 neer op het vliegveld na een beschieting door luchtafweergeschut. De overige vliegeniers komen om een andere reden op de Noorderbegraafplaats terecht. Albert Hayes, Len Townrow en Michael John Boyle worden alle drie zwaargewond overgebracht naar het Bonifatiusziekenhuis en sterven daar ondanks de goede zorgen van de Duitse medische staf.
Jarenlang onderzoek door de Stichting Missing Airmen Memorial Foundation (SMAMF) in samenwerking met de Bergingsdienst van de Koninklijke Luchtmacht achterhaalt de identiteit van de zes gesneuvelden in het eerste graf. Het gaat om de bemanning van Wellington R1397. Het vliegtuig stort op 25 juli 1941 bij Boazum neer na een luchtaanval op Emden en is het eerste toestel dat crasht op het Friese vasteland. In 2015 zijn in aanwezigheid van nabestaanden twee nieuwe grafstenen met de namen van de bemanning door een legerpredikant ingezegend. De oude, naamloze, steen is nog te bezichtigen in het Fries Verzetsmuseum.
Ook liggen er vijftien verzetsslachtoffers begraven op de Noorderbegraafplaats, op een speciaal daarvoor ingericht ereveld. Op de grafmonumenten staat de tekst:
‘Fallen yn ‘e striid tsjin ûnrjocht en slavernij - dat wy yn frede foar rjocht en frijdom weitsje’
‘Gevallen in de strijd tegen onrecht en slavernij, opdat wij in vrede voor recht en vrijheid waken.’
Het meest in het oog springend zijn de drie zij aan zij geplaatste monumenten van de broers Mark, Klaas en Hyltje Wierda, die op 11 april 1945, enkele dagen voor de bevrijding, werden gefusilleerd bij Dronrijp.
De oorlogsgraven op de Noorderbegraafplaats zijn geadopteerd door vijf scholen uit Leeuwarden, die elk jaar op 15 april een herdenking organiseren.
Ook achter de grafmonumenten voor de Joodse familie Suskind (graf 03/-/24 /04) gaat een tragisch oorlogsverhaal schuil. MTS-leraar Willy Süskind stapte samen met zijn vrouw en zoon uit het leven, één dag na de Duitse inval in Nederland.
Helemaal achter op de begraafplaats herinnert een bijzonder grafmonument eveneens aan een oorlogsdrama. Het beeld van een treurende vrouw is geplaatst op het graf van Johanna Wilhelmina te Winkel en haar zoontje Hans, beiden slachtoffer van afgedwaalde bommen op de Julianastraat in 1942 (graf 04/1b/10).
-
Voormalige Gereformeerde Kerk Oudebildtzijl
Voormalige Gereformeerde Kerk Oudebildtzijl
