Bolwerk Theehuisjes
Franeker
Vier nog aanwezige theehuisjes die zijn gesitueerd op de Bolwerken in Franeker. Ze dateren uit de achttiende eeuw en hoorden bij de patriciërswoningen aan de Eise Eisingastraat. in de zomermaanden is de Bangatheekoepel regelmatig ’s middags geopend.
Neem alvast een kijkje
Vier theehuisjes op de wal, XVIII. In de eerste helft van de 17de eeuw lieten de professoren siertuinen met zomerkoepels aanleggen. Verder hadden in de stad alleen de stinzen een koepel in de tuin. Pas na 1734 mocht er ook in de tuinen van huizen koepels worden gebouwd. In 1746 werd de grond tussen het bolwerk en o.a. de Eisingastraat beschikbaar voor particulieren en mocht tot aan het bolwerk een tuin met toebehoren aangelegd worden. In totaal hebben er 11 koepels tegen het noorderbolwerk gestaan. Drie verdwenen toen het bolwerk tussen 1853 en 1855 werd afgegraven. Gelukkig is het afgraven gestopt, maar er zij nog diverse huisjes verdwenen. In 1938 is het theehuisje gesloopt door de gemeente wegens de bouw van een school.
In de jaren 60 zijn de over gebleven huisjes gerenoveerd, maar door vernieling werd besloten om ze in 1971 dicht te spijkeren. Aangezien de theehuisjes toen inmiddels waren aangewezen tot rijksmonument zijn ze niet gesloopt en staan ze er nu weer goed bij.
Het nu eerste theehuisje is in 1775 gebouwd in opdracht van burgemeester/koopman Paulus Johannes Haitsma. Het tweede theehuisje is gebouwd in 1769 in opdracht van burgemeester/timmerman Sicco Pieters Ens. In 1803 werd dit huisje nog zwaar beschadigd door een hevige storm. Het derde theehuisje is gebouwd in 1747 in opdracht van de lakenkoopman Sijbren Wijbrens Wijngaarden. Het vierde theehuisje (zomerkoepel) is bekend als de koepel van Tjeerd Banga en is gebouwd in 1778
Hier vind je Bolwerk Theehuisjes
Theehuisjes BolwerkNoorderbolwerk 26
8801 kl Franeker Plan je route
vanaf jouw locatie
-
Kornwerderzand - Afsluitdijk - Vogelkijkpunt
Kornwerderzand - Afsluitdijk - Vogelkijkpunt
-
Delleboersterheide - Catspoele - Libellenvlonder
Delleboersterheide - Catspoele - Libellenvlonder
-
Westhoek: verzilting
Westhoek: verzilting
(beluister hier het audioverhaal)
Al eeuwenlang plukken kustbewoners vruchten van deze bodem, die ooit zee was. En dat is letterlijk zo, de (poot)aardappelteelt van deze streek is bijvoorbeeld van wereldklasse. Toch is er ook een keerzijde. Het zoutgehalte in kustgebieden neemt namelijk zo ver toe dat problemen ontstaan in de landbouw.
Je kunt je wel voorstellen wat er gebeurt als een gewas teveel zout krijgt. In dit gebied hier rond Westhoek komt het zoute grondwater gelukkig niet zo hoog dat de wortels van de gewassen erin groeien. Maar in de zomer kunnen boeren hun droge akkers soms niet beregenen met water uit de sloten en vaarten omdat het zoutgehalte te hoog is.
Het Wetterskip zet deze pomp hier beneden bij het veerooster (en andere stuwen en opmalingen in heel Friesland) in tegen de verzilting, door de vaarten en kanalen door te spoelen met zoet water dat uit de Friese boezem komt.
De Friese boezem is de benaming voor de aan elkaar verbonden kanalen en meren in Friesland met een streefpeil van 0,52 meter onder Normaal Amsterdams Peil (NAP). Dat NAP is het nulpunt dat we in Nederland gebruiken om hoogtes met elkaar te vergelijken. Een onmisbaar instrument.
Het zoete water dat naar deze polder komt, die in de jaren zeventig van de vorige eeuw van de boezem is afgesloten, wordt bij de sluis van Wier 6 km verderop ingelaten. Het zoute water stroomt naar het gemaal in Zwarte Haan en vandaar naar zee. Probleem opgelost, voor even.
De toenemende zeespiegelstijging zorgt voor een hogere druk van het zoute zeewater op de kustgebieden. De bodem van het land klinkt in, en daalt ook door delfstoffenwinning, en het zoute grondwater zit dus dichterbij de oppervlakte. De zoete laag boven het zoute grondwater wordt ook nog eens dunner omdat de zomers tegenwoordig vaak erg droog zijn.
Het probleem speelt niet alleen hier, maar wereldwijd. Er wordt daarom steeds vaker gekeken naar zouttolerante gewassen voor de toekomst, gewassen die goed tegen zout kunnen dus. Want doorspoelen met zoet water werkt wel, maar het is ook een kostbare manier. Ook op andere manieren wordt daarom al meer zoet water vastgehouden, door bijvoorbeeld oevers te verbreden.
Ingesproken door:
Nienke Brokke beschrijft zichzelf als een kunstenaar die gaat waar het verhaal is. Haar werk uit zich van video-installaties tot land-art. Nienke organiseert buurtprojecten waarbij ze met de bewoners iedere beeldende discipline gebruik om hun verhalen samen te verbeelden. Van animatiefilms tot zandsculpturen.In 1997 studeerde zij af op de Rietveld theatervormgeving/Art-direction. Joop was daarbij de examinator. 17 jaar na dato nam hij contact op omdat haar examenwerk hem bijgebleven was. “Joop was bevlogen met veel ervaring en verstand van uiteenlopend theater en kunstdisciplines. Een man met twee blote voeten stevig op de grond.
Vanaf de eerste ontmoeting was het alsof hij familie van me was. Hartelijk, oude jongens krentenbrood zeg maar. We bespraken grootse plannen. Verfrissend voor mij om mee te gaan in zijn onstuitbare enthousiasme en projecten te bedenken.”
Dit verhaal is onderdeel van de route Gemalen Verhalen van Sense of Place
