De Gunst
Harlingen
Rond 1900 is de Grote Kerkstraat dé winkelstraat van Harlingen. Iedereen winkelt er bij de veelal Joodse zaken: groenten, melk, fruit, klompen, spek, petroleum, rundvlees, doodskisten - er is geen nee te koop. In dit pand heeft de Joodse familie Spe...
Neem alvast een kijkje
Ook leuk
Rond 1900 is de Grote Kerkstraat dé winkelstraat van Harlingen. Iedereen winkelt er bij de veelal Joodse zaken: groenten, melk, fruit, klompen, spek, petroleum, rundvlees, doodskisten - er is geen nee te koop. In dit pand heeft de Joodse familie Speijer dan een zaak in klokken en antiek zilver- en koperwerk. In 1911 begint vader Elkan Aron Speijer iets nieuws: modezaak De Gunst, in manufacturen en herenconfectie. Op de zijgevel komt een muurreclame: ‘E.A. Speijer’. Als zoon Michiel de zaak later overneemt vervangt hij de twee voorletters door een ´M.´, maar bij de restauratie van de schildering is weer voor de oorspronkelijke versie gekozen.
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog is Michiel Speijer voorzitter van het kerkbestuur van de Joodse gemeente te Harlingen. Op 22 februari 1943 wordt hij gearresteerd omdat hij voor ƒ 0,50 een fles volle melk heeft gekocht. Hij wordt met zijn vrouw en zoontjes gedeporteerd en eind maart komt het gezin in het Poolse vernietigingskamp Sobibor om het leven.
In 2004 is de muurschildering van Speijer allang weggeschilderd. Maar onder de latere verflagen zijn de contouren van de letters en de vroegere kleuren nog goed vast te stellen. Ook de omlijsting van de originele muurschildering is nog op het pand aanwezig, zodat de huidige reclame de situatie van ruim 100 jaar geleden goed weergeeft.
-
Franeker bevrijd
Franeker bevrijd
Op 15 april 1945 wordt Franeker bevrijd. ‘s Middags bereikt een verkenningseenheid van de Royal Canadian Dragoons, komend vanuit Leeuwarden, als eerste de stad. Diezelfde dag trekken de overgebleven Duitse militairen zich terug richting Harlingen. Om hun aftocht te dekken blazen ze de brug aan het Leeuwarderend op.
In de vroege ochtend van zondag 15 april heerst in Franeker een gespannen stilte. Volgens de geruchten zouden de Canadezen Leeuwarden al in handen hebben en nu onderweg zijn naar Franeker. Reikhalzend wordt naar de komst van de Tommies uitgekeken. Maar er zijn nog Duitse soldaten in de stad. Dan wordt de stilte verscheurd door drie geweerschoten die waarschuwen voor een enorme ontploffing.
Om hun aftocht in de richting van Harlingen te dekken, blazen de bezetters de brug aan het Leeuwarderend, die meestal Saakstra’s brug wordt genoemd, op. Saakstra’s brug is een essentieel punt in de enige doorgaande route van Leeuwarden naar de havenstad. Het taaie stalen bouwwerk geeft zich echter niet zomaar gewonnen. Tot vijf maal toe moet er een springlading tot ontploffing worden gebracht, alvorens de Duitsers het genoeg vinden en haastig vertrekken. De omliggende panden lopen veel schade op. Vooral het Bondshotel, tegenwoordig de Stadsherberg, moet het ontgelden.
Onmiddellijk beginnen de inwoners van Franeker aan een provisorisch herstel. Bij het station liggen spoorstaven, die door een grote groep mannen op de schouder naar de brug worden gedragen en van kant naar kant worden gelegd. Bielzen komen daar overheen te liggen. Als het werk bijna klaar is, staat de eerste Canadese verkenningswagen al te wachten. In de middag rijdt een grote colonne Canadees oorlogsmaterieel, waaronder tanks, over de straatweg vanaf Leeuwarden naar Franeker.
Van heinde en ver is de plaatselijke bevolking naar de straatweg gegaan om het spektakel te bekijken. Aangekomen in Franeker volgt een ware zegetocht door de stad. ’s Avonds trekt het zware materieel zich weer terug richting Leeuwarden, maar de volgende dag, maandag 16 april, rijdt de colonne opnieuw door Franeker om op te rukken naar Harlingen.
De Canadezen vestigen een hoofdkwartier in het monumentale stadhuis. Ze blijven er nog tot het eind van 1945, alvorens terug te keren naar huis.
